Kategoria „Inne” to przestrzeń dla obiektów, które nie wpisują się w klasyczne działy sztuki dawnej, takie jak malarstwo, rzeźba czy rzemiosło artystyczne. Zawiera przedmioty o różnorodnym charakterze – rytualnym, symbolicznym, dokumentalnym, użytkowym czy osobistym – często trudne do jednoznacznego sklasyfikowania, lecz niezwykle istotne kulturowo. Można ją podzielić na trzy podkategorie: Gabinet osobliwości (Wunderkammer), Styl życia i epoka oraz Dziedzictwo Narodowe.
Wspólnym mianownikiem tych zbiorów jest ich znaczenie kontekstualne. Są to nie tylko przedmioty, lecz także nośniki opowieści, świadectwa tożsamości, zmiennych gustów i wartości, a czasem artefakty graniczne balansujące między sacrum a profanum.
Dla inwestorów, kuratorów i kolekcjonerów kategoria ta jest jak skrzynia z niespodziankami – pełna nieoczywistych, rzadkich i unikalnych obiektów. Często pojedynczy przedmiot z tej kategorii może stać się punktem centralnym ekspozycji lub symbolem całej kolekcji. Właśnie dlatego „Inne” to kategoria tak żywa, intrygująca i pełna niespodzianek.
Czapka podoficerska Luftwaffe, tkanina wełniana, Niemcy, ok. 1939–1945
Czaszka na czworobocznej konsoli, drewno, Niemcy (?), XVIII, XIX w.
Czaszka zwieńczona pniem drzewa (?), drewno, Europa Zachodnia (?), XVIII (?) w.
Drewniana łyżka z inicjałem „V”, Polska, XIX w.
Ręcznie rzeźbiona łyżka drewniana o długości 23 cm, pochodząca z Polski, datowana na XIX wiek lub wcześniej. Czarka głęboka, wyraźnie użytkowa, ze śladami eksploatacji. Trzonek ozdobiony rytami w formie ząbkowanej linii oraz inicjałem „V”, pełniącym funkcję identyfikacji właściciela. Na końcu zachowany rzemień z przytwierdzoną starą papierową metką kolekcjonerską.
W XIX wieku w Polsce łyżki tego typu należały do podstawowych przedmiotów codziennego użytku w gospodarstwach wiejskich i pasterskich. Wykonywano je ręcznie z jednego kawałka drewna, co wpisywało się w tradycję polskiego rzemiosła ludowego, opartego na prostych, trwałych materiałach.
Egzemplarze z zachowanymi oznaczeniami należą dziś do rzadkości, dokumentując rozwój polskiej kultury materialnej i codziennych praktyk życia na wsi.
Hełm tropikalny Afrika Korps, korek i płótno, Niemcy (Afryka Północna), 1941
Tropikalny hełm korkowy (Tropenhelm) używany przez żołnierzy niemieckiego Korpusu Afrykańskiego (Deutsches Afrikakorps, DAK) w czasie kampanii północnoafrykańskiej w latach 1941–1943. Wykonany z lekkiego, utwardzanego korka pokrytego beżowym płótnem. Po bokach znajdują się metalowe oznaki: z jednej strony trójkolorowa tarcza narodowa (czarny–biały–czerwony), z drugiej orzeł Wehrmachtu trzymający swastykę. Wnętrze hełmu wyściełane jest czerwoną podszewką, z zachowanym skórzanym potnikiem i fragmentem paska podbródkowego. Na potniku widoczny stempel producenta HR41 (Heinrich Radecke, Hamburg, 1941).
Całość w bardzo dobrym stanie zachowania, z naturalnym zużyciem tkaniny na krawędziach ronda i drobnymi przetarciami. Pomimo przerwanego paska podbródkowego konstrukcja pozostaje w pełni stabilna. Hełm zachowany w oryginale, bez ingerencji konserwatorskiej.
Kaplerz z Matką Boską Częstochowską i Orłem, Polska, XIX w.
Klamra do pasa przeworskiego, srebro, Polska, XVII w.
Maska wstydu – „Schandmaske”, Europa Środkowa (Niemcy?), ok. 1550-1700
Para czaszek połączonych potylicami, drewno, Niemcy, 1635
Jakie "Inne"?
Kategoria „Inne” to obszar sztuki i rzemiosła, który wymyka się tradycyjnym podziałom na malarstwo, rzeźbę czy rzemiosło artystyczne. Składają się na nią trzy podkategorie: Gabinet osobliwości (Wunderkammer), Styl życia i epoka, oraz Dziedzictwo Narodowe. To kategoria interdyscyplinarna, łącząca przedmioty rytualne, codzienne, symboliczne i dokumentalne, nierzadko o silnym ładunku emocjonalnym lub historycznym. Znajdują się tu zarówno obiekty niezwykłe i niepokojące (np. czaszki, obiekty okultystyczne), jak i elementy życia codziennego minionych epok (odzież, meble, galanteria, fotografie), a także artefakty związane z pamięcią narodową i tożsamością historyczną. Ich wspólną cechą jest znaczenie kontekstualne – to nie tylko przedmioty, ale opowieści, symbole i emocje.
Rozwój tej kategorii przebiegał w różnych kierunkach, zależnie od potrzeb epoki i funkcji obiektów. Gabinety osobliwości miały swój początek już w renesansie i baroku jako zbiory niezwykłości z pogranicza natury, sztuki i nauki. Przedmioty takie jak spreparowane czaszki, modele anatomiczne, memento mori czy przyrządy astronomiczne stanowiły elementy kolekcji łączących magię z empirią. W wieku XIX i XX zaczęły pojawiać się nowe przedmioty codziennego użytku, dziś zaliczane do nurtu styl życia i epoka: galanteria osobista, przybory podróżne, instrumenty muzyczne, fotografie, zabawki, rękodzieło czy meble. Równolegle, w okresach wojen i zaborów, szczególnego znaczenia nabrały przedmioty patriotyczne i narodowe – medale, sztandary, ikonografia historyczna, a także przedmioty upamiętniające kluczowe wydarzenia i postaci. Każda z tych linii rozwoju przyniosła własną estetykę, technikę i funkcję.
W dzisiejszej kulturze i aranżacji wnętrz kategoria „Inne” zyskuje na znaczeniu jako źródło unikatowych narracji, które przełamują schematy klasycznych kolekcji. To idealna przestrzeń dla indywidualistów, pasjonatów historii i kuratorów poszukujących nieoczywistych akcentów. Przedmioty z Gabinetu osobliwości wprowadzają do wnętrz aurę tajemnicy, kontemplacji i intelektualnej grozy. Obiekty z nurtu styl życia i epoka stają się elementami stylizacji retro, dekoracją z duszą lub punktem wyjścia do opowieści o codzienności minionych epok. Przedmioty patriotyczne i narodowe pełnią funkcję nie tylko kolekcjonerską, lecz także edukacyjną i tożsamościową.
„Inne” to kategoria o ogromnym potencjale kolekcjonerskim, kuratorskim i inwestycyjnym, ponieważ obejmuje przedmioty, które nie tylko zdobią, ale również opowiadają historie.